|
تاريخ عكاسي و عكاسان پيشگام در ايران
(يحيي
ذكاء . تهران . شركت انتشارات علمي و فرهنگي . 1376 ، ص 251 - 253)
عكاسان اسپهان: ارنست هولتسر
ايجاد خط سيم تلگراف ميان كشورهاي انگلستان و هندوستان در عهد ناصرالدين شاه كه از
خاك و شهرهاي ايران مي‌گذشت، باعث بنياد تلگرافخانه‌هاي متعدد در شهرهاي ايران
گرديد. يكي از شهرهايي كه بر سر راه اين خط تلگراف قرار گرفته‌بود اسپهان بود كه
تلگرافخانة مهم و معتبري داشت.
مدير و تلگرافچي اين تلگرافخانه مردي بود آلماني نژاد به نام ارنست هولتسر(Ernst
Hoeltzer) كه به سال 1862م. (1279 ه.ق.) به استخدام دولت انگليس درآمده، از لندن از
راه برلين و پترز بورغ و هشترخان و تهران به اسپهان آمد و تا پايان زندگاني خود در
اين شهر زيست و خانواده تشكيل داد (پ 292 ).
هولتسر مردي تيزبين و كوشا در كار خود وارد بود و با اينكه تحصيلات دانشگاهي نداشت
و به فرهنگ و تاريخ مردم ايران سخت بيگانه بود، ليك آدمي جستجوگر و عكاسي هنرمند
بود.
هولتسر با عكاسي و عكسهاي هنرمندانه، از پيرامون خود و از شهر و مردم اسپهان در
اواخر قرن سيزده و اوايل قرن چهاردهم هجري قمري يادگارهايي بس گرانبها و جالب باقي
گذاشته است.
عكسهاي او شامل موضوع‌هايي از قبيل: خانه و خانوادة خود عكاس در جلفاي اسپهان و
خانه‌ها و كليساهاي جلفا و كشيشان و تارك‌دنياهاي ارمني و آموزشگاه‌ها و عروس و
دامادهاي ارمني، رجال ارمني جلفا، منظرة عمومي شهر اسپهان و كوچه‌ها و باغها و
مسجدها و پلها و كبوترخانه‌ها و امام‌زاده‌ها، ميدان نقش‌جهان و عالي‌قاپو و عمارت
چهلستون و هشت‌بهشت و نمكدان (پ 294 ) و هفت‌دست و باغ زرشك و منارجنبان و
ظل‌السلطان و خانه و ارتشيان او و حكام و رجال اسپهان و علما و بازرگانان و
پيشه‌وران و كسب و زردتشتيان و افغانيها و كشتزارها و گله‌ها و كجاوه‌ها و كاروانها
و زنان و مجالس تعزيه و تعزيه‌گردانها و زورخانه و پهلوانها و مراسم عروسي و
ميوه‌ها و ده‌ها موضوع‌هاي ديگر است كه قسمت‌هايي از آنها را با گزارشها و اطلاعاتي
توأم كرده كه از منابع مهم مطالعات مردم‌شناسي مطقة اسپهان در نيمة دوم دوران ناصري
مي‌باشد.
هولتسر در سال 1329 ه.ق. (1911 م.) در اسپهان در گذشت ولي عكسها و شيشه‌هاي او را
فرزاندانش به آلمان بردند، و فراموش كردند. در دهة 1960 م. (1340 ه.ق.) تركيدن
لولة آب در زيرزميني كه انبار منزل يكي از نواده‌هاي هولتسر و محل نگاهداري
صندوقهاي حاوي شيشه‌ها بود منجر به كشف اين مجموعة تصويري غني و جلب توجه به آن
گرديد. بعضي از عكسهاي هولتسر در كتابها و نشريات مربوط به عكاسي به چاپ رسيد. و
نمايشگاههايي از تعدادي از آنها در برخي مراكز هنري اروپا از جمله لندن برگزار شد.
وزارت فرهنگ و هنر ايران نيز موفق شد يك سري چاپ عكس از حدود يكهزار شيشة به دست
آمده خريداري كند، كه بخشي از آنها مربوط به اسپهان است به سال 1355 ه.ش. در
مجموعه‌اي آلبوم مانند، زير نام اشتباه انگيز. ايران در يكصدوبيست‌وهفت سال پيش
بناميم، به كوشش و ترجمة محمد عاصمي از سوي مركز مردم‌شناسي ايران به چاپ رسيده
است.
جاي افسوس است كه در اين مجموعه با آنكه از چيزهاي بسياري سخن رفته است، هيچ از
دارنده و طرز نگهداري و چگونگي تحصيل عكسها و يا شيشه‌ها و تعداد آنها، سخني به
ميان نيامده و اشاره‌اي به ارزش هنري آنها نشده است ولي به هرسان به خوبي روشن است
كه گزارشها و مجموعة عكسهاي هولتسر از ديدة مطالعه و پژوهش مردم‌شناسي ايران بسيار
مغتنم و ارزنده است.
آلبوم چاپ شده شامل 419 قطعه عكس از اسپهان و پيرامون آن است و جلد دوم آن كه
متأسفانه هنوز چاپ نشده است، حاوي مقداري مطالب و يادداشت از آغاز مسافرت او به
ايران و عكسهايي از شهرهاي تهران و قم و كاشان و مناطق ديگر خواهد بود.
|
